Hammurabi kanunları yeryüzündeki ilk yazılı kanun metinlerinde ilginç muhasebe boyutu bulunmaktadır.
Hammurabi kanunları M.Ö.1776’da Babil İmparatorluğu’nun toplum düzenini oluşturmak için yazılmış dünyanın ilk hukuk metinlerindendir.Kanun metni incelenecek olursa, adaleti sağlamaktan daha çok bir hesaplaşma, hesap görme, muhasebeleştirme, hesabın kapatılması vardır.
Eylem (öldürme, kör etme) ile ortaya çıkan alacağın, ne tutarda bir ödeme ile tahsil edileceği belirlenmiştir; ödeme yapıldığında, hesaplaşma tamamlanacak, hesap görülecekir.Kanundaki belirtilen tutardan daha az veya daha fazla bir değer konuşulmayacak, borç-alacak ilişkisinin, ödenecek bedelin tutarının belirlenmesiyle gerçekleştirilecektir.
Kanun metninden anlaşıldığına göre bu kanun imparatorlukta adaletin sağlanması, güçlünün zayıfı ortadan ezmesini önlemek için oluşturulmuştur. Kanunda yaklaşık 300 hükümde hangi olaylar yaşanırsa, bu olaylara nasıl karar verilir biçiminde net hükümler bulunmaktadır.
Hükümlerden bazıları numaraları ile birlikte;
196 – Eğer bir üstün insan başka bir üstün inanın gözünü kör ederse, onun da gözü kör edilmedir.
197 – Eğer başka bir üstün insanın kemiğini kırarsa, onunda kemiği kırılmalıdır.
198 – Eğer sıradan bir insanın gözünü kör eder veya kemiğini kırarsa 60 şekel ağırlığında gümüş ödemelidir.
199 -Eğer bir üstün insan kölesinin gözünü kör eder veya kemiğini kırarsa, kölenin ağırlığının gümüş cinsinden değerinin yarısını ödemelidir.
200 -Eğer bir üstün insan, üstün bir kadına vurur ve onun düşük yapmasına sebep olursa cenin için 10 şekel ağırlığında gümüş ödemelidir.
209 –Eğer kadın ölürse, adamın kızı öldürülmelidir.
210 -Eğer bu üstün insan sıradan bir kadına vurup onun düşük yapmasına sebep olursa 5 şekel ağırlığında gümüş ödemelidir.
211- Eğer bu kadın ölürse 30 şekel ağırlığında gümüş ödemelidir.
Hammurabi kanun metninden anlaşıldığına göre Babil İmparatorluğunda insanlar “üst insanlar, sıradan insanlar ve köleler” olmak üzere üç sınıfa ayrılırlar. Kanun hükümleri bu sınıfların varlığını dikkate alarak eşitlik dağıtır. Bu kanun metninden sonra bu kararların Hammurabi’nin adil kararları olduğu Babil Krallığı topraklarının bu adalet ilkeleri doğrultusunda yönetileceğini söyler.
Kanun metnini inceleyecek olursak, adaleti sağlamaktan daha çok bir hesaplaşma, hesap görme, muhasebeleştirme, hesabın kapatılması vardır. Bir eylem ile ortaya çıkan borç-alacak ilişkisinin, ödenecek bedelin tutarının belirlenmesi gerçekleştirilmektedir. Daha yüksek talep, daha düşük teklif önlenmeye çalışılmıştır.
Bu eşitlik veya eşitsizlik daha da artırılabilir. Aslında bu görüntünün ortaya koyduğu gerçek her ortamda insanoğlu hesaplaşma, hesap görme, hesabı kapatma ihtiyacında olmuştur. Muhasebe bu boyutuyla hep öncelik kazanımıştır.
Hamurabi kanunlarındaki Muhasebe Eşitliği
Varlık = Kaynaklar
Üstün insan gözü = Diğer üstün insan gözü
Üstün insan kemiği = Diğer üstün insan kemiği
Sıradan insan gözü = 60 Şekel gümüş
Sıradan insan kemiği = 60 Şekel gümüş
Köle gözü = Köle ağırlığının gümüş cinsinden değerinin yarısı
Köle kemiği = Köle ağırlığının gümüş cinsinden değerinin yarısı
Üstün insan kadının hayatı = Üstün insan adamın kızının hayatı
Köle kadının hayatı = 20 Şekel gümüş
